Polyvagaaltheorie in het onderwijs

Stel je voor: een student die voortdurend onrustig is in de klas. Je ziet dat hij niet luistert, snel geïrriteerd raakt en zich afsluit. We interpreteren dit gedrag vaak als onwil. Maar wat als dit in feite een signaal van een ontregeld zenuwstelsel is?

Veiligheid als voorwaarde om te leren

De Polyvagaaltheorie (Stephen Porges, 2011) laat zien hoe ons autonome zenuwstelsel voortdurend scant of we veilig zijn. Alleen in een staat van rust en verbinding (het ventrale vagale systeem) zijn we in staat om te leren, te reflecteren en samen te werken.

Bij stress of dreiging schakelen studenten onbewust naar:

• Sympathisch systeem → vechten/vluchten (druk, onrust, boosheid).
• Dorsaal vagale systeem → bevriezen/afsluiten (apathie, stilvallen, wegkijken).

Onderwijsimplicatie: Gedrag dat we zien, is vaak een reactie van het zenuwstelsel. Niet corrigeren maar reguleren maakt het verschil.

Werkvorm: Veilig starten

Een eenvoudige startoefening die je morgen kunt gebruiken in je les of begeleiding:

Doel: studenten helpen reguleren en verbinding maken, zodat hun zenuwstelsel in de leerstand komt.

Aanpak (5 minuten):

1. Begin de les met een korte check-in: vraag elke student één woord te delen over hoe hij/zij zich voelt.
2. Laat daarna iedereen 3 rustige ademhalingen doen met de handen op de buik.
3. Sluit af met een positieve focusvraag: “Wat wil jij vandaag leren of bijdragen?”

Effect:

• De ademhaling activeert het ventrale vagale systeem (veiligheid en rust).
• De check-in creëert sociale verbondenheid.
• De focusvraag richt aandacht en motivatie.

Inspiratie

🎧 Podcast-tip: Being Well Podcast – Deb Dana on Polyvagal Theory and Finding Safety in the Body.

Toegankelijk, praktisch en direct toepasbaar voor docenten en begeleiders.

Uitnodiging

Wil je samen met andere onderwijsprofessionals ontdekken hoe we studentwelzijn en groei kunnen versterken? Sluit je aan bij de Werkplaats voor Welzijn en Groei. Samen bouwen we aan onderwijs waar veiligheid, ontwikkeling en eigenaarschap centraal staan.

Deze nieuwsbrief verscheen eerder op LinkedIn. Volg mij daar voor meer 🧠 Judith Peinemann 🌱 | LinkedIn

🌞 Veel energie en inspiratie gewenst deze week!

Judith Peinemann