Reflecteren kun je leren , maar hoe dan?

“Je moet wel goed reflecteren.”
“Zet je reflectie in je portfolio.”
“Wat heb je geleerd van deze situatie?”

In het mbo gebruiken we het woord reflectie vaak en graag.
Zeker omdat studenten geacht worden te groeien in persoonlijk leiderschap en professionele houding.

Maar hoewel we het woord goed kennen, blijft de praktijk vaak stroef.
Studenten leveren oppervlakkige teksten in (“Het ging best goed”),
herhalen wat ze al deden (“Volgende keer hetzelfde doen”)
of blijven steken in het benoemen van fouten zonder leerpunt.

Dan wordt reflectie een plicht en niet de krachtige motor van ontwikkeling die het kan zijn.

 Reflecteren = meer dan terugkijken

Echte reflectie gaat niet alleen over wat er is gebeurd, maar ook over:

• waarom het zo ging

• wat jouw rol daarin was

• wat je ervan kunt leren

• wat je de volgende keer anders (of juist hetzelfde) wilt doen

Dat vraagt zelfinzicht, eerlijkheid én taal.
En dat leer je niet vanzelf, dat moet je oefenen.

 Reflecteren kun je leren

Niet door het simpelweg te ‘vragen’,
maar door het stapsgewijs aan te leren, in de juiste context en met goede begeleiding.

Vijf belangrijke stappen:

 

1. Maak reflectie betekenisvol
Laat studenten niet reflecteren ‘omdat het moet’,
maar vanuit een concrete ervaring: een les, stage, samenwerking of presentatie.
Vraag:

• “Wat gebeurde er precies?”

• “Hoe keek jij daar toen naar?”

 

2. Gebruik een structuur of stappenmodel
Vrij reflecteren is lastig. Een vaste kapstok helpt.
Bijvoorbeeld de STARR-methodiek of de Fred Korthagen-cyclus:

• Situatie – wat gebeurde er?

• Taak – wat was jouw rol?

• Actie – wat deed je?

• Resultaat – wat was het effect?

• Reflectie – wat neem je hiervan mee?

 

3. Stimuleer zelfinzicht, niet zelfkritiek
Studenten hoeven niet altijd kritisch te zijn,
ze moeten vooral begrijpen wat hun gedrag betekent.
Vraag bijvoorbeeld:

• “Waarom koos je hiervoor?”

• “Wat zegt dat over hoe jij leert?”

• “Wat werkte goed voor jou en waarom?”

Zorg dat reflectie veilig en leergericht blijft en niet als beoordeling, maar als groeimoment.

 

4. Integreer reflectie in gesprekken
Laat reflectie geen losstaande schrijfopdracht zijn.
Gebruik portfolio’s, leerdoelen of groeikaarten als basis voor het gesprek:

• “Hoe kijk je terug op dat leerdoel van vorige periode?”

• “Waarin ben je gegroeid? Wat was lastig?”

 Wat levert dit op?

Als studenten écht leren reflecteren:

• snappen ze beter wie ze zijn als lerende professional

• leren ze van hun fouten én successen

• voelen ze meer grip op hun ontwikkeling

• en kunnen ze beter motiveren waarom ze bepaalde keuzes maken

Kortom: reflectie is niet alleen terugkijken, het is vooruit leren kijken.

 

 

📌 Dit artikel is geschreven vanuit mijzelf en weerspiegelt mijn professionele visie. Het is niet namens een werkgever gepubliceerd.